Trưởng Bộ Môn Dinh dưỡng
ĐH Y Khoa Phạm Ngọc Thạch TPHCM
Hầu như mẹ nào cũng biết là canxi có vai trò quan trọng đối với xương và răng của con; một số khác thì biết thêm canxi là chất dinh dưỡng tối quan trọng với những tế bào trọng yếu của cơ thể như tim, não, thận…, nhưng hình như không nhiều mẹ biết rằng có rất nhiều dạng canxi khác nhau trong thực phẩm và không phải canxi nào cũng dễ dàng trở thành canxi của cơ thể. Nguyên nhân là vì sự hấp thu canxi từ ruột vào máu rất phức tạp và chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố đó mẹ.
Canxi trong tự nhiên thường không tồn tại riêng lẻ, mà phải gắn với một gốc hoá học khác để tạo thành một dạng hợp chất chứa canxi.
Những loại canxi có nguồn gốc từ sinh vật, như canxi trong thịt, gan, sữa, trứng, mè, rong biển, củ cải… là canxi có nguồn gốc hữu cơ.
Các loại canxi trong vỏ sò, vỏ hến, vỏ tôm cua, san hô, đá vôi… được gọi là canxi có nguồn gốc vô cơ. Mẹ cần lưu ý là khi sử dụng các thực phẩm tự nhiên để cung cấp canxi cho bé, ngoài việc xem xét hàm lượng canxi chứa trong thực phẩm đó, cũng cần chú tâm đến việc canxi trong thực phẩm có nguồn gốc hữu cơ hay vô cơ, vì hai loại canxi này được hấp thu ở ruột hoàn toàn không giống nhau: các canxi gốc hữu cơ sẽ được hấp thu tốt hơn canxi vô cơ. Ngay cả trong nhóm canxi gốc vô cơ, canxi gắn với phosphat (canxi trong vỏ tôm tép, cá nhỏ, cua đồng…) cũng dễ hấp thu hơn canxi gắn với gốc carbonate (canxi từ thạch cao phi; thành phần để làm đậu hũ, canxi trong vôi...)
Việc hấp thu canxi ở ruột cũng bị ảnh hưởng bởi sự hiện diện của chất hỗ trợ hấp thu canxi hoặc chất ức chế hấp thu canxi. Nếu canxi tồn tại trong ruột cùng lúc với thành phần đạm hoà tan (đạm whey), đường lactose, môi trường nhiều acid, giàu vitamin C… thì tỉ lệ hấp thu canxi có thể tăng thêm 10-20%, trong khi nếu trong ruột có nhiều phytate (có trong tinh bột), có nhiều chất khoáng như kẽm, sắt, quá nhiều hay quá ít phốt pho (có trong thịt đỏ hoặc các loại thịt chế biến), lượng chất xơ quá cao… thì lượng canxi hấp thu từ ruột vào máu giảm có khi chỉ còn 5%.
Sự hấp thu canxi cũng liên quan chặt chẽ đến mức độ thiếu canxi của cơ thể hoặc khả năng làm việc của các tế bào niêm mạc ruột. Ở người có tình trạng thiếu canxi và trẻ em, tỉ lệ hấp thu canxi thường cao hơn người không thiếu canxi và người cao tuổi. Chưa hết, canxi chỉ được hấp thu và sử dụng khi cơ thể có đầy đủ vitamin D. Vitamin D được tạo thành trong cơ thể khi một chất có gốc cholesterol nằm trong da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Như vậy, nhìn từ một góc xa, canxi sẽ được cơ thể hấp thu khi bé được cung cấp đủ cholesterol (chỉ có trong chất béo nguồn gốc động vật) và được phơi nắng hàng ngày.
Một vòng quanh chuyện hấp thu canxi đủ để thấy, khi nghĩ đến chuyện cung cấp canxi cho cơ thể, không phải chỉ cần tính canxi trong thực phẩm ăn vào là đủ, mà mẹ cần xem xét đến nhiều yếu tố khác nhau để canxi từ lòng ruột được “nhập khẩu” vào máu và chính thức trở thành canxi thuộc quyền sử dụng của cơ thể bé đó mẹ.
Đây cũng chính là lý do tại sao canxi trong sữa nguyên kem hấp thu tốt nhất so với canxi từ các nguồn khác, kể cả các chế phẩm từ sữa như phô mai, váng sữa, hay các loại nước giải khát, bánh… được chế biến từ sữa, mẹ nhé.
